ZABURZENIA ADAPTACYJNE U STUDENTÓW

Każda ze zmian życiowych może wywołać stres. Najczęściej ludzie potrzebują kilku miesięcy, by dostosować się do zmian. Jeśli jednak mimo upływu czasu, odczuwany przez Ciebie stres nie maleje i zaczynasz odczuwać coraz więcej objawów związanych m.in. z obniżonym nastrojem, być może cierpisz na zaburzenie adaptacyjne. Studenci najbardziej narażeni są na ten typ zaburzeń w dwóch okresach, które wiążą się z wieloma zmianami i są kolejnymi, dużymi krokami w stronę samodzielności i dorosłości: w czasie rozpoczęcia studiów oraz w czasie ich zakończenia.

Początek studiów, objawy zaburzeń adaptacyjnych 

Rozpoczęcie studiów to ważny etap w życiu, często wiążący się z licznymi stresującymi wydarzeniami, takimi jak: opuszczenie domu rodzinnego, zmiana środowiska, rozpoczęcie samodzielnego życia, wzięcie większej odpowiedzialności za siebie i za swoje finanse, zmiana kręgu rówieśniczego a czasem nawet kręgu kulturowego. Tak wielka ilość zmian oraz konieczność zwiększenia samodzielności może przyczynić się do powstania zaburzenia adaptacyjnego.

Zaburzenie to związane jest z powstaniem symptomów, które przeszkadzają w zaadaptowaniu się do nowych warunków i które utrudniają efektywne działanie. Często są to opóźnione reakcje na stresor, który wystąpił jakiś czas wcześniej.

• Czym mogą się objawiać?

Spektrum symptomów jest bardzo szerokie, rozciągać się może od objawów charakterystycznych dla depresji, fobii, lęków, zaburzeń somatyzacyjnych czy też nerwicowych a nawet zaburzeń zachowania (te ostatnie częściej jednak pojawiają się w zaburzeniach adaptacyjnych dzieci i młodzieży).

• Co dokładniej może odczuwać osoba z tymi zaburzeniami?

Objawy podzielić można na trzy większe kategorie: symptomy dotyczące nastroju, zachowania oraz myśli.

Objawy w kręgu nastroju: Poczucie przygnębienia, smutku, napięcia, niepokoju, bezradności, poczucie krzywdy, obniżenie samopoczucia (pogorszenie nastroju zwłaszcza wieczorami), pustka emocjonalna bądź wręcz przeciwne – silne odczucia frustracji i gniewu.

Objawy w kręgu zachowania: gorsze funkcjonowanie społeczne, izolowanie się od innych, diametralna zmiana trybu życia, porzucenie niektórych ról społecznych, zmiana hierarchii wartości lub postępowanie wbrew wyznawanym wartościom, agresja bądź całkowite zobojętnienie.

Objawy w kręgu poznawczym: zmniejszenie poczucia własnej wartości, poczucie osamotnienia, problemy z koncentracją.

 

Jak zapobiec wystąpieniu zaburzeń adaptacyjnych na początku studiów?

Sam zawczasu możesz o siebie zadbać, zmniejszając swoje luki informacyjne, które często mogą przyczyniać się do wzrostu natężenia stresu.

• Już przed rozpoczęciem studiów zapoznaj się z terenem, na którym zamieszkasz, z miejscami, z których będziesz musiał korzystać, poszukaj miejsc, w których będziesz mógł wypoczywać.
• Poszukaj (poprzez fora internetowe, portale społecznościowe bądź znajomych) starszego studenta tej samej uczelni i tego samego kierunku, który mógłby Cię wprowadzić w świat studencki, poinformować jak wygląda nauka i poszczególne zajęcia, jakie wymagania mają prowadzący, do którego z nich lepiej zapisać się na ćwiczenia, z jakich książek korzystać, ile się uczyć, jakie formalności załatwić. To zmniejszy Twój lęk, poprzez zniwelowanie poczucia niewiadomej.
• Znajdź miejsce w którym dobrze się będziesz czuł – zastanów się, czy wolisz mieszkać w akademiku, czy preferujesz ciszĘ i spokój i wolisz wynająć pokój. Gdy szukasz mieszkania zapoznaj się z hipotetycznymi współlokatorami: dowiedz się, czy odpowiada Ci ich osobowość i nawyki. Nie bój się dopytać, czy palą, czy często urządzają imprezy, o której godzinie chcieliby wprowadzić „ciszę nocną”. Pamiętaj także, aby po zamieszkaniu z nowymi współlokatorami nie odkładać na później ustalenia reguł wspólnego mieszkania. Już na początku ustal zasady sprzątania, płacenia rachunków i czynszu itp.
•  Planuj swój budżet – na początku studiów zapisuj, na co wydajesz pieniądze, potem będziesz wiedział, czy odpowiednio je gospodarujesz, bądź na co nadmiernie je wydajesz. Dzięki temu będziesz w stanie stworzyć bilans, który pomoże Ci zarządzać własnymi funduszami.
• Nie odcinaj się od ludzi! Początek studiów to wspaniała okazja do poznania wielu interesujących osób. Wychodź z domu, integruj się z grupą, zapisuj do kół naukowych, które Cię interesują, staraj się poznać nowych przyjaciół.

Gdzie szukać pomocy?

Jeśli po przeczytaniu tego fragmentu sądzisz, że być może zaburzenia adaptacyjne dotyczą Ciebie, warto abyś przejrzał poniższe opcje i zastanowił się, która z nich jest dla Ciebie dostępna i która z nich mogłaby być dla Ciebie najbardziej pomocna. Miejsca, w których możesz szukać pomocy:

• biura wsparcia studenta
• psycholog akademicki
• warsztaty adaptacyjne dedykowane dla studentów
• warsztaty kompetencyjne (organizowane np. przez biura wsparcia studenta)
• akcje profilaktyczne, podczas których będziesz mógł uczestniczyć w warsztatach kształtujących Twoje umiejętności miękkie
• psychoterapeuta
• ośrodek interwencji kryzysowej (zwłaszcza, jeśli czujesz, że jesteś na skraju wytrzymałości i obawiasz się, że mógłbyś sobie coś zrobić)

Koniec studiów

Koniec studiów to także okres wielu stresów i przełomowych momentów: nagły przymus pełnej dorosłości, poszukiwanie pracy, często długotrwałe i niełatwe, chęć, bądź poczucie obowiązku uniezależnienia się od rodziców i życia „na swoim”, być może chęć założenia rodziny z bliską Ci osobą. Wszystkie te czynniki sprawiają, że okres ten może być bardzo stresujący i także może doprowadzić do pojawienia się zaburzeń adaptacyjnych, a ich objawy będą podobne do tych, które zostały wymienione w pierwszym podrozdziale tego artykułu.

Jak zapobiec zaburzeniom adaptacyjnym pojawiającym się pod koniec studiów?

• Staraj się zrobić wszystko, co możesz, aby wiedzieć, że sukces to Twoja zasługa a nie łut szczęścia oraz aby w czasie tymczasowych niepowodzeń być świadomym, że ze swojej strony zrobiłeś wszystko, co mogłeś i nie masz sobie nic do zarzucenia.
• Już w czasie studiów zadbaj o to, aby zdobyć doświadczenie w swojej dziedzinie. Szukaj praktyk, wolontariatu i staży, nie próżnuj. Pamiętaj, że studia szkolą z teorii, ty potrzebujesz także praktyki!
• Nie zamykaj się sam na siebie, czas studiowania to okres, w którym masz okazję spotkać wielu ciekawych ludzi, być może kiedyś to dzięki komuś z nich uda Ci się znaleźć pracę. Sieć znajomości jaką tworzymy, w naszych czasach jest niezwykle ważna!
• Przed zakończeniem studiów zaplanuj, w jaki sposób będziesz szukał pracy, nie zostawiaj tego na ostatnią chwilę i poświęć na to więcej czasu. Zastanów się, w jaki sposób siebie zareklamujesz i co masz do zaoferowania pracodawcom.
• Stwórz plan. Zastanów się jaki jest Twój cel, co chcesz robić po studiach, jakie są Twoje priorytety. Rozrysuj sobie drzewko decyzyjny, być może pokaże Ci ono, jaki masz wybór.
• Gdy nie jesteś na coś zdecydowany spisz bilans zysków i strat, każdej z opcji wyboru. Być może pomoże Ci to zdecydować, co robić dalej, gdy staniesz na rozdrożu.
• Nie zapominaj, ile jesteś wart!
  Gdy masz chwilę zwątpienia, zastanów się:
  – Co takiego zdążyłem już osiągnąć w swoim życiu?
  – Ile razy udało mi się coś osiągnąć, mimo iż wcześniej wydawało mi się to nierealne?
  – Co jest we mnie wartościowego?
  – Co dobrego dziś zrobiłem?
  Koniecznie zapisz te myśli! Możesz też poprosić ważne dla Ciebie osoby, aby odpowiedziały na te pytania, odnosząc się do Twojej osoby – zapisz, bądź nagraj ich wypowiedzi. Gdy zły nastrój będzie się powtarzał, przeczytaj je. Przypomnij sobie, ile już osiągnąłeś i jakie zalety posiadasz według siebie i według innych.

• Nie zniechęcaj się! Nic nie przychodzi od razu, czasem potrzeba czasu by osiągnąć swój cel. Zastanów się, dlaczego wybrałeś dany kierunek studiów, co Ci się w nich spodobało? Zapisz to, niech Cię motywuje do dalszych poszukiwań.

Epidemiologia

Liczne badania wskazują na duży odsetek studentów z problemami w zakresie dostosowania. Zgodnie z badaniami National College Health Assesment 1/3 studentów w pewnym momencie „czuła się aż tak depresyjnie, że nie była w stanie funkcjonować”. Liczne badania pokazują także, że problemy ze zdrowiem psychicznym pojawiają się w grupie studentów częściej, niż w populacji ogólnej.

Pamiętaj, że większość osób przechodzi w swoim życiu przez etap, w czasie którego trudno jest im zaadoptować się do nowej sytuacji. Jeśli nie wierzysz, zapytaj swoich bliskich, czy kiedykolwiek przeżywali coś podobnego – czy odczuwali duży stres wynikający z nowej sytuacji, z którym nie potrafili sobie poradzić. Zaburzenia adaptacyjne występują dość często w przełomowych momentach życia. Pamiętaj, że stresujące wydarzenia to nie tylko nieprzyjemne chwile. Na liście najbardziej stresogennych wydarzeń znajdują się takie pozycje, jak: wyjście za mąż czy narodziny dziecka. Ważne, abyś nie zapominał, że nie jesteś i nie powinieneś być sam. Gdy odczuwasz przedstawione w tym artykule objawy, nie odcinaj się od innych – wręcz przeciwnie, opowiedz bliskim o swoich odczuciach, być może dzięki wsparciu, które dzięki nim otrzymasz, stres się zmniejszy. Jeśli tak się nie stanie, lub Twoje objawy są chroniczne i niosą dla Ciebie wiele negatywnych konsekwencji – skorzystaj z pomocy specjalisty.

Bibliografia:

1. American College Health Association (2008). National College Health Assessment: Reference Group Data Report. American College Health Association.
2. Bilikiewicz A., Landowski J., Radziwiłłowicz P. (2003). Psychiatria – repetytorium. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
3. MacCall C., Callender JS.,  Irvine W. (2001). Substance misuse, psychiatric disorder and parental relationships in patients attending a student health service. International Journal of Psychiatry in Clinical Practice, 7, 137–143.

​​

Materiał powstał w ramach realizacji projektu „Co Nas Spina? – Kampania na rzecz ochrony zdrowia psychicznego” (III edycja) dotowanego przez Zarząd Województwa Śląskiego dla portalu „Więc Jestem”.

Więcej informacji o kampanii na stronie: www.wiecjestem.us.edu.pl/co-nas-spin